Թուրքը համաշխարհային պատերազմի օրենին, իր տկարության սարսափից խթանված՝ հղացավ ծրագիրներից ամենադիվայինը՝ բնաջնջել մի հինավուրց ցեղ, որ դարերով լույս և քրտինք էր սփռել իր շուրջը:
Հղացավ և գործադրեց:
Եվ մի օր, թրքահայության ողջակիզումի առաջին օրը, ծագող արևը Հայաստան երկրի փոխարեն տեսավ մի կատարյալ գեհեն:
Տեսավ խաչի նսեմ ստվերն ընկած մեր հազարամյա հայրենիքի վրա: Տեսավ, թե ինչպե՛ս մի խավարասեր ազգ - վախկոտ, բայց հարձակվողական, փոքրոգի և ավերիչ - կհրոսեր մի անզեն ու անպաշտպան ժողովրդի դեմ՝ այն իր պատմական հայրենիքից արմատախլելու խելագառությամբ: Տեսավ, թե ինչպե՛ս կմոխրանային հազարամյա օրհնությամբ լեցուն գյուղերը մեր, կպղծվեին եկեղեցիները, վանքերը, գրադարանները հազա՛ր: Տեսավ խուժդուժ գործը տապարի, յաթաղանի կապարի - ամեն տեսակի և չափի գործիքների, որոնցով սպանել ու ավերել կարելի է: Այլևս Հայաստանով անցնող գետերը արյուն էին կտրել, իսկ կիրճերը՝ դիակնաստան: Տեսավ, թե ինչպե՛ս իրենց ամուսինների և ծնողների ներկայությամբ կխլվեն ու կբռնաբարավեն կանայք:
Գործի վրա տեսավ թրքական սանձարձակ շնությունը, որ անասուններին իսկ կգերազանցեր: Տեսավ սարսափից խելագար մեր աղջիկներին, որոնք Եփրատի ալիքները կգրկեին: Տեսավ, թե ինչպե՛ս հայրը հավաքեց ընտանիքն իր հարկի տակ և այրեց ողջ. թե ինչպե՛ս սովահար հայ մանուկները իրենց մորթած մայրերի դիակներին կպած՝ ծիծ կծծեին:
Արևը տեսավ տուն, տանիք, ճամբաներ՝ արյունով ներկված: Տեսավ բարձրունքների վրա, գետափներին և ձորերի մեջ մահվան հետ կռվի մտած արնաթաթախ հայորդիներ: Տեսավ, թե ինչպե՛ս <<շներն ու շնագայլերը մեր սիրելիների սրտերը կկրծեին>>: Տեսավ իրենց գողգոթայի ճամբին անասունների պես վաճառքի հանված հայ կանանց ու մանուկներին, և լուսավորեց խաչի ճամբան ծերերի, կաղերի, կույրերի: Տեսա՛վ, հայոց արևը տեսա՛վ այդ ամենը, և խավարեց այդ օրը:
